The Chandi Path, also known as the Devi Mahatmyam or Durga Saptashati, is a Hindu religious text from the Markandeya Puran. Durga Saptashati 6th Chapter explains Dhumralochana Vadh – Killing of Demon Dhumralochana.
The Chandi Path, also known as the Devi Mahatmyam or Durga Saptashati, is a Hindu religious text from the Markandeya Puran. In the 6th chapter of the Durga Saptashati, titled “Dhumralochana Vadh,” the narrative centers around the fierce battle between the demon Dhumralochana and the goddess Durga. Dhumralochana, a powerful demon and a general of the demon king Mahishasur, confronts Durga with arrogance and aggression. He is described as having smoky-gray eyes (hence the name Dhumralochana, meaning “smoky-eyed”).
Despite his formidable appearance and magical abilities, Dhumralochana is no match for Durga’s divine prowess. Durga, embodying the collective strength of various gods, engages in a relentless combat with the demon. She manifests her supreme power through celestial weapons and divine manifestations, overwhelming Dhumralochana at every turn.
In the course of their battle, Durga swiftly overcomes Dhumralochana’s defenses and defeats him decisively. The demon is slain, marking a significant victory for Durga in her mission to eliminate the forces of evil led by Mahishasura. This chapter underscores Durga’s role as the protector of cosmic order and righteousness, showcasing her unparalleled strength and valor in the face of adversity.
The defeat of Dhumralochana is celebrated by the gods and celestial beings, who praise Durga for her courage and divine might. It highlights the eternal theme of the triumph of good over evil, reinforcing Durga’s status as the supreme goddess and defender of dharma (righteousness) in Hindu.
॥शुंभनिशुंभसेनानीधूम्रलोचनवधो नाम षष्टो ध्यायः ॥
।। ध्यानम् ।।
ॐ नागाधीश्वरविष्टरां फणिफणोत्तंसोरुरत्नावली-
भास्वद्देहलतां दिवाकरनिभां नेत्रत्रयोद्भासिताम् ।।
मालाकुम्भकपालनीरजकरां चन्द्रार्धचूडां परां
सर्वज्ञेश्वरभैरवाङ्कनिलयां पद्मावतीं चिन्तये ।।
ॐ ऋषिरुवाच ।। १ ।।
इत्याकर्ण्य वचो देव्याः स दूतोऽमर्षपूरितः ।
समाचष्ट समागम्य दैत्यराजाय विस्तरात् ।। २ ।।
तस्य दूतस्य तद्वाक्यमाकर्ण्यासुरराट् ततः ।
सक्रोधः प्राह दैत्यानामधिपं धूम्रलोचनम् ।। ३ ।।
हे धूम्रलोचनाशु त्वं स्वसैन्यपरिवारतिः ।
तामानय बलाद्दुष्टां केशाकर्षणविह्वलाम् ।। ४ ।।
तत्परित्राणदः कश्चिद्यदि वोत्तिष्ठतेऽपरः ।
स हन्तव्योऽमरो वापि यक्षो गन्धर्व एव वा ।। ५ ।।
ऋषिरुवाच ।। ६ ।।
तेनाज्ञप्तस्ततः शीघ्रं स दैत्यो धूम्रलोचनः ।
वृतः षष्टया सहस्राणामसुराणां दृतं ययौ ।। ७ ।।
स दृष्ट्वा तां ततो देवीं तुहिनाचलसंस्थिताम् ।
जगादोच्चैः प्रयाहीति मूलं शुम्भनिशुम्भयोः ।। ८ ।।
न चेत्प्रीत्याद्य भवती मद्भर्तारमुपैष्यति ।
ततो बलान्नयाम्येष केशाकर्षणविह्वलाम् ।। ९ ।।
देव्युवाच ।। १० ।।
दैत्येश्वरेण प्रहितो बलवान्बलसंवृतः ।
बलान्नयसि मामेवं ततः किं ते करोम्यहम् ।। ११ ।।
ऋषिरुवाच ।। १२ ।।
इत्युक्तः सोऽभ्यधावत्तामसुरो धूम्रलोचनः ।
हुङ्कारेणैव तं भस्म सा चकाराम्बिका ततः ।। १३ ।।
अथ क्रुद्धं महासैन्यमसुराणां तथाम्बिकाम् ।
ववर्ष सायकैस्तीक्ष्णैस्तथा शक्त्तिपरश्वधैः ।। १४ ।।
ततो धुतसटः कोपात्कृत्वा नादं सुभैरवम् ।
पपातासुरसेनायां सिंहो देव्याः स्ववाहनः ।। १५ ।।
कांश्चित्करप्रहारेण दैत्यानास्येन चापरान् ।
आक्रान्त्या चाधरेणान्यान् स जघान महासुरान् ।। १६ ।।
केषाञ्चित्पाटयामास नखैः कोष्ठानि केसरी ।
तथा तलप्रहारेण शिरांसि कृतवान्पृथक् ।। १७ ।।
विच्छिन्नबाहुशिरसः कृतास्तेन तथापरे ।
पापौ च रुधिरं कोष्ठादन्येषां धुतकेसरः ।। १८ ।।
क्षणेन तद्बलं सर्वं क्षयं नीतं महात्मना ।
तेन केसरिणा देव्या वाहनेनातिकोपिना ।। १९ ।।
श्रुत्वा तमसुरं देव्या निहतं धूम्रलोचनम् ।
बलं च क्षयितं कृत्स्नं देवीकेसरिणा ततः ।। २० ।।
चुकोप दैत्याधिपतिः शुम्भः प्रस्फुरिताधरः ।
आज्ञापयामास च तौ चण्डमुण्डौ महासुरौ ।। २१ ।।
हे चण्ड हे मुण्ड बलैर्बहुभिः परिवारितौ ।
तत्र गच्छत गत्वा च सा समानीयतां लघु ।। २२ ।।
केशेष्वाकृष्य बद्ध्वा वा यदि वः संशयो युधि ।
तदाशेषायुधैः सर्वैरसुरैर्विनिहन्यताम् ।। २३ ।।
तस्यां हतायां दुष्टायां सिंहे च विनिपातिते ।
शीघ्रमागम्यतां बद्ध्वा गृहीत्वा तामथाम्बिकाम् ।। २४ ।।
।। स्वस्ति श्रीमार्कण्डेयपुराणे सावर्णिके मन्वन्तरे देवीमाहात्म्ये शुम्भनिशुम्भसेनानीधूम्रलोचनवधो नाम षष्ठोऽध्यायः ।। ६ ।।
śumbhaniśumbhasēnānīdhūmralōchanavadhō nāma ṣaṣṭō dhyāyaḥ ॥
dhyānaṃ
nagādhīśvara viṣtrāṃ phaṇi phaṇōttṃsōru ratnāvaḻī
bhāsvad dēha latāṃ nibh’u nētrayōdbhāsitām ।
mālā kumbha kapāla nīraja karāṃ chandrā ardha chūḍhāmbarāṃ
sarvēśvara bhairavāṅga nilayāṃ padmāvatīchintayē ॥
ṛṣiruvācha ॥1॥
ityākarṇya vachō dēvyāḥ sa dūtō’marṣapūritaḥ ।
samāchaṣṭa samāgamya daityarājāya vistarāt ॥ 2 ॥
tasya dūtasya tadvākyamākarṇyāsurarāṭ tataḥ ।
sa krōdhaḥ prāha daityānāmadhipaṃ dhūmralōchanam ॥3॥
hē dhūmralōchanāśu tvaṃ svasainya parivāritaḥ।
tāmānaya ballādduṣṭāṃ kēśākarṣaṇa vihvalām ॥4॥
tatparitrāṇadaḥ kaśchidyadi vōttiṣṭhatē’paraḥ।
sa hantavyō’marōvāpi yakṣō gandharva ēva vā ॥5॥
ṛṣiruvācha ॥6॥
tēnājñaptastataḥ śīghraṃ sa daityō dhūmralōchanaḥ।
vṛtaḥ ṣaṣṭyā sahasrāṇāṃ asurāṇāndrutaṃyamau ॥6॥
na dṛṣṭvā tāṃ tatō dēvīṃ tuhināchala saṃsthitāṃ।
jagādōchchaiḥ prayāhīti mūlaṃ śumbaniśumbhayōḥ ॥8॥
na chētprītyādya bhavatī madbhartāramupaiṣyati
tatō balānnayāmyēṣa kēśākarṣaṇavihvalām ॥9॥
dēvyuvācha ॥10॥
daityēśvarēṇa prahitō balavānbalasaṃvṛtaḥ।
balānnayasi māmēvaṃ tataḥ kiṃ tē karōmyaham ॥11॥
ṛṣiruvācha ॥12॥
ityuktaḥ sō’bhyadhāvattāṃ asurō dhūmralōchanaḥ।
hūṅkārēṇaiva taṃ bhasma sā chakārāmbikā tadā॥13॥
atha kruddhaṃ mahāsainyaṃ asurāṇāṃ tathāmbikā।
vavarṣa sāyukaistīkṣṇaistathā śaktiparaśvadhaiḥ ॥14॥
tatō dhutasaṭaḥ kōpātkṛtvā nādaṃ subhairavam।
papātāsura sēnāyāṃ siṃhō dēvyāḥ svavāhanaḥ ॥15॥
kāṃśchitkaraprahārēṇa daityānāsyēna chāpārān।
ākrāntyā chādharēṇyān jaghāna sa mahāsurān ॥16॥
kēṣāñchitpāṭayāmāsa nakhaiḥ kōṣṭhāni kēsarī।
tathā talaprahārēṇa śirāṃsi kṛtavān pṛthak ॥17॥
vichChinnabāhuśirasaḥ kṛtāstēna tathāparē।
papaucha rudhiraṃ kōṣṭhādanyēṣāṃ dhutakēsaraḥ ॥18॥
kṣaṇēna tadbalaṃ sarvaṃ kṣayaṃ nītaṃ mahātmanā।
tēna kēsariṇā dēvyā vāhanēnātikōpinā ॥19॥
śrutvā tamasuraṃ dēvyā nihataṃ dhūmralōchanam।
balaṃ cha kṣayitaṃ kṛtsnaṃ dēvī kēsariṇā tataḥ॥20॥
chukōpa daityādhipatiḥ śumbhaḥ prasphuritādharaḥ।
ājñāpayāmāsa cha tau chaṇḍamuṇḍau mahāsurau ॥21॥
hēchaṇḍa hē muṇḍa balairbahubhiḥ parivāritau
tatra gachChata gatvā cha sā samānīyatāṃ laghu ॥22॥
kēśēṣvākṛṣya baddhvā vā yadi vaḥ saṃśayō yudhi।
tadāśēṣā yudhaiḥ sarvair asurairvinihanyatāṃ ॥23॥
tasyāṃ hatāyāṃ duṣṭāyāṃ siṃhē cha vinipātitē।
śīghramāgamyatāṃ badvā gṛhītvātāmathāmbikām ॥24॥
॥ svasti śrī mārkaṇḍēya purāṇē sāvarnikēmanvantarē dēvi mahatmyē śumbhaniśumbhasēnānīdhūmralōchanavadhō nāma ṣaṣṭō dhyāyaḥ ॥6॥
